OZMOZ HAKKINDA BİLİNMESİ GEREKENLER

Şu günlerde marina çekek sahaları en yoğun dönemini geçirmekte, tekneler sezon hazırlıkları için karaya çıkmakta ve bakımları yapılmaktadır. Çekek sahasında en çok duyduğumuz şeylerden biri ise ‘’ozmoz’’dur. “Acaba teknemde ozmos mu var? Bunlar kabarcık mı? Bunlar ozmos kabarcığı mı? Nem ölçer var mı?” gibi sorularla çekek sahasında çok sık karşılaşmaktayız.

Öncelikle Ozmoz nedir ? Sorusuna yanıt arayalım.

Ozmoz kompozit gövdeli teknelerde görülen bir sorundur. Kompozit malzemeler pek çok malzeme gibi askeri amaçlar için üretilmiş ve kullanılmaya başlanmıştır. Konu ile ilgili fazla Türkçe kaynak bulunmamakla birlikte yabancı kaynaklarda 1960‘lı yıllarda cam elyafı takviyeli kompozit malzemeden tekne imal edildiğinden bahsedilmektedir.

Kompozit malzemelerin ilk kullanıldığı yıllarda bakımsız ve ölümsüz olduğu söylense de kısa sürede bunun böyle olmadığı anlaşılmıştır.

Bu sorunlardan biri de ozmozdur.

Ozmoz sorununu tanımlamadan önce son olarak çok basit üretimden bahsedelim. Cam elyaf ile polyester reçineden üretilen kompozit malzemeler jelkot denilen modifiye edilmiş reçine denebilecek başka bir madde ile kaplanır. Bu madde cam elyafı takviyeli reçineden üretilen malzemenin dış yüzeyinin daha pürüzsüz ve düzgün gözükmesini sağlamakla birlikte yapının dış ortam dayanıklılığını arttırmaktadır.

Teknelerde jelkot, nemin kompozit gövdeye girmesini engellemektedir.

İşte ozmoz burada başlıyor. Jelkot pek çok farklı sebepten nemin kompozit yüzeye ulaşmasını engelleyemez ise; su yüzeyde bulunan bileşenlerle tepkimeye girer ve elyaf ile reçinenin bağını bozarak tekneye yapısal zarar vermeye başlar.

OZMOZU NASIL TESPİT EDERİZ?

Tekne gövdesinde tahribatsız tespit yapan cihazlar bulunmakla birlikte bu cihazların kalibrasyonlarına ve ölçümün doğru yapıldığına dikkat edilmelidir.

ÖLÇÜMÜ DOĞRU YAPMAK NEDİR?

Tekne denizden çıkarıldıktan ve altı yıkandıktan sonra en az 48-72 saat arası bekleyip ölçüm yapılmalıdır. Aksi takdirde henüz sudan çıkmış ve karinası yıkanmış teknede nem ölçmek yanıltıcı sonuçlar verecektir.

Tekne gövdesini gözle muayene ederek de ozmoz tespiti yapabilirsiniz. Meşhur kabarcıklar ve baloncuklar çıkmış ise ozmoz riskini değerlendirmeye başlamanız gerekir. Ancak her kabarcık ozmoz değildir. Su, zehirli boya-astar –jelkot arasına girerek de kabarcık oluşturmuş olabilir.

Su jelkot yüzeyi geçerek elyaf reçine kompozisyonu içinde yer bulduğunda ozmoz başlayacaktır.

Ozmoz kabarcıklarını patlattığınızda çıkan sıvı sirke gibi keskin kokar, bu kokuyu alıyorsanız; ayrıca kabarcık patlatıldığında jelkot dağılıp fibere ulaşabiliyorsanız ve fiber deforme olmuş veya sertliğini kaybetmişse ozmoz teşhisi koyabilirsiniz.

Bir diğer tespit yöntemi ise yukarıda bahsettiğim sirke benzeri keskin kokunun teknenin içinde duyulmasıdır. Bazı durumlarda gövdede bu kabarcıkları göremeseniz dahi ozmoz başlamış ve hatta ilerlemiş olabilir.

Her durumda uygun cihazlara ölçüm yapılması; tedavi boyut ve yönteminizi belirlemenizde çok faydalı olacaktır.

OZMOZUN TEDAVİSİ VAR MIDIR?

Evet, ozmozun tedavisi vardır. Ancak tespit ve teşhis çok önemlidir. Tedavi yöntemi aynı olmakla birlikte ozmoz tüm gövdeyi sarmışsa farklı süreçler olacak, şanslıysanız ve ozmoz henüz yayılmamışsa; lokal tedavilerde farklı süreçler olacaktır.

BU SÜREÇLER NEDİR?

Teknenizde ozmoz tespit edildi. Ölçüm yapıldı ve ozmozun tüm gövdeyi sardığı anlaşıldı ise zor süreçlerden biri  başlamış oluyor. Teknenin karinasında elyaf reçine yüzeyine ulaşıncaya kadar tüm macun, astar ve daha önce zehirli zımparası yaparken kıyamadığımız jelkotu  tamamen kaldırmamız gerekiyor. Bu işlemi mekanik veya yüksek basınçlı raspa metodları ile yapabilirsiniz.

Fiberglass yüzeye ulaşıldığında laminasyonun kontrol edilmesi gerekir. Laminasyonda ciddi problemler varsa süreç maalesef tedaviden çıkıp inşaya dönecektir.  Süreç buraya geldiyse farklı kararlar almak gerekebilir.

Ancak, bu raddeye ulaşmış bir tekneye çok rastlanmadığını da belirtelim.

Laminasyonda problem yok ve tedaviye başlıyoruz. Ozmos tedavisini az çalışıp çok beklediğiniz bir süreç olarak tanımlayabiliriz. Laminasyon kontrolünden sonra gövde birkaç gün üst üste tatlı su ile yıkanmalıdır. Tekne yıkandıktan sonra rutin nem ölçümleri ile yüzeyin kuruması beklenecektir. Hava şartlarına göre bu süreç değişecektir.

Tedavi için kullanılan hemen hemen tüm ürünlerin teknik föyünde yıkama işlemi belirtilmesine rağmen önemsenmediğini düşündüğümüz aşamalardan biri olduğu için özelikle açıklamak istiyoruz; Ozmos yüzeyde kimyasal kalıntılar bırakır ve temizlenmediği takdirde tedaviniz başarılı olamayabilir.

Nem ölçümleri sonucunda gövdenin tam kuruduğundan emin olduğumuzda epoksi reçine ile elyaf uygulaması ardından su geçirgenliği olmayan epoksi astar ve macunlarla yüzey tekrar kaplanır ve tesviye edilir. İmkan var ise tekrar jelkot uygulaması da yapılabilir.

Doğru ürün seçimi çok önemlidir. Her epoksi astar, her epoksi macun ve her reçine bu iş için uygun olmayabilir.

Lokal tedavilerde ise süreç daha kısa olacak, ancak belirtiğimiz gibi yöntemler aynı olacaktır. Tespit yapılan bölge nem ölçümü verileri doğrultusunda mekanik raspa yöntemi ile fiberglass yüzeye kadar diğer katların kaldırılması gereklidir. Birkaç kat elyaf epoksi reçine ile işlenmeli, üzeri epoksi macun ile kaplandıktan sonra tesviye edilmelidir.

Epoksi macun yüzey kusurlarını giderebilmek için kullanılmakla beraber yine uygulamada hatalar yapılabiliyor. Kullanılan ürünlerin üreticileri macunun iki astar arasına uygulanmasını tavsiye eder. Macun uygulanacak yüzey önce uygun astar ile kaplanmalı, macun uygulanmalı, tesviye edilmeli ve tekrar astar ile kaplanmalıdır.

Ozmoz önlenebilir mi? Önlemler nedir?

Ozmoz teknenin üretimden kaynaklı bir eksikliğinden oluşmuyorsa engellenebilir.  Burada tekne kullanım şekliniz ve karada kalış sürelerinizde değişken olarak sorunun cevabına girecektir. Tekne 2-3 yıl denizde kalıyor, kullanılıyor ve karada kalışı kısa oluyorsa 10 yaş ve üzeri tekneler için doğru epoksi astar ile gövdenin tecrit edilmesi uygun bir önlem olacaktır. Teknenin sintinesinin kuru olması ve iyi havalandırılması faydalı olacaktır.

Tekne daha az kullanılıyor ve her yıl karaya çıkıyor veya karada kışlıyor, karada uzun süre kalıyorsa; gövdenin kurumasına fırsat verdiğimiz için epoksi astar uygulaması daha geç yapılabilir.

Epoksi astar uygulamalarında dikkat edilmesi gerekenler öncelikle doğru ürün ile doğru kat sayısı ve tabii doğru uygulamadır.